Het verhaal van dementie in schilderkunst verteld

Datum

Kunstschilder Herman van Hoogdalem (1956) uit Sauwerd maakte kennis met de wereld van dementie door de roman ‘Hersenschimmen’ van J. Bernlef. Hij zegt: “In mijn jeugd heette dementie nog ‘kinds’. Dankzij Bernlef begreep ik wat er mis kan gaan in de menselijke geest.”  Zijn moeder had dementie en woonde in 1990 bij ZINN. “Wat ik toen allemaal zag gebeuren heeft mij geïnspireerd om het verhaal van dementie te vertellen in mijn kunst”, zegt hij. 

Moeder

Van Hoogdalems moeder woonde destijds in De Dilgt in Haren. Het was daar dat hij gezichten begon te schilderen en hun verhalen vastlegde. Hij schilderde portretten van bewoners met toestemming van hun familie. Het werden reusachtige portretten met daarop mensen bij wie dementie in hun gezichten was te zien. Herman van Hoogdalem heeft goed gekeken en geluisterd naar mensen met dementie. Journalist Gijs Wanders heeft bij ZINN de familieleden geïnterviewd zodat de levens van vóór de dementie konden worden gereconstrueerd.

Vrije hand 

Volgens de kunstenaar heeft de toenmalige directie van ZINN de deuren voor hem geopend en hem de vrije hand gegeven om zijn penselen op te pakken op afdelingen waar mensen met dementie wonen. Herman: “In 1990 was het nog een onbekende en gesloten wereld. Het heeft me verrast dat naast de directie ook familieleden graag wilden meewerken aan mijn project ‘Gezichten van dementie’. Ze wilden het verhaal, hoe pijnlijk ook, aan de buitenwereld vertellen. Niet als aanklacht tegen de zorg, integendeel, maar als een ontwikkeling van deze tijd.”

Het argument voor ZINN om in 2012 mee te werken aan dit project was dat men wilde laten zien dat iedereen met dementie méér is dan de ziekte alleen. Het zijn mensen met een verhaal en een leven achter zich. Vooral medewerkers werden zich door het project daarvan nog meer bewust.

Expositie ZINN

ZINN maakte een expositie mogelijk in haar eigen gebouwen en nog altijd zijn daar portretten te bewonderen. Na ZINN ging de expositie naar het Drents Museum in Assen en reist sindsdien door Nederland en Duitsland. In februari zijn acht portretten uit deze tentoonstelling te zien in de kerk van Glimmen. In het dorpshuis zal Herman van Hoogdalem  op 28 februari 2024 een lezing geven over zijn werk.

Lijden 

Wat brengt de kunstschilder eigenlijk in beeld? Het zijn gezichten met sporen van de persoonlijkheid die iemand ooit is geweest. Met die gezichten verbeeldt hij de lijdensweg. Herman: “Ik zie dementie als lijden en ik ben erdoor gebiologeerd. Waarom? Omdat lijden in de laatste fase van het leven de schaduwkant is die er helemaal bij hoort. Daar moet je soms gewoon naar kijken, of je het nu wilt of niet - zoals we ook naar ongelukken kijken of naar de Matthäuspassion luisteren, met daarin het Lijdensverhaal. Het lijden van de kwetsbare mens is een rode draad in mijn werk. Dankzij ZINN heb ik die weg in 2012 kunnen kiezen.”